Mướp đắng (Momordica charantia), là một thành viên của họ Bầu bí, quả thuôn dài, màu xanh lá cây, trông giống như dưa chuột, nhưng lớp vỏ ngoài gồ ghề. Ở Việt Nam mướp đắng (khổ qua) được trồng ở khắp nơi, nhưng nhiều nhất là ở Miền Nam.
Mướp đắng có thể ăn sống, nhưng rất đắng. Quả thường được nấu chín và sử dụng trong các món ăn hoặc trà. Chiết xuất mướp đắng cũng được sử dụng làm thuốc.
Một số nghiên cứu cho thấy, mướp đắng có thể giúp điều trị các tình trạng viêm như béo phì, đái tháo đường type 2, ung thư… Mướp đắng chứa một hợp chất tự nhiên hoạt động như insulin để giúp điều chỉnh lượng đường trong máu.
Tuy nhiên, cần có những nghiên cứu trên người đáng tin cậy và lâu dài hơn, để xác định tác dụng của mướp đắng đối với nhiều tình trạng bệnh lý, bao gồm điều hòa lượng đường trong máu, huyết áp, cholesterol và cân nặng…
1. Tác dụng của mướp đắng với sức khỏe
- Mướp đắng có thể giúp giảm viêm: Mướp đắng chứa nhiều polyphenol. Các hợp chất này được biết đến với khả năng làm giảm tình trạng viêm trong cơ thể. Càng có nhiều polyphenol, tác dụng chống viêm càng lớn.
- Mướp đắng hỗ trợ quản lý cân nặng: Một số nghiên cứu cho thấy, mướp đắng giúp hỗ trợ quản lý cân nặng, nhưng kết quả còn chưa thống nhất. Phần lớn các nghiên cứu đã được tiến hành trên động vật, cho thấy loại quả này làm tăng việc sử dụng carbohydrate và hạn chế tăng mỡ.
- Hỗ trợ quản lý bệnh tiểu đường: Mướp đắng chứa các hợp chất hoạt tính sinh học là saponin và terpenoid - chịu trách nhiệm cho vị đắng của loại rau này, nhưng cũng có thể đóng vai trò trong việc hạ lượng đường trong máu ở những người bị tiểu đường.
Các saponin, terpenoid trong mướp đắng có thể giúp di chuyển glucose từ máu đến các tế bào, đồng thời giúp gan và cơ xử lý, lưu trữ glucose tốt hơn.
- Hỗ trợ phòng ngừa hoặc điều trị ung thư: Ung thư là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Một số nghiên cứu chỉ ra khả năng chống lại hoặc điều trị ung thư của mướp đắng, nhưng cần nhiều nghiên cứu hơn để đưa ra kết luận chắc chắn.
Mướp đắng có tác dụng chống oxy hóa và chống viêm mạnh cũng góp phần ngăn ngừa ung thư. Ngoài ra, các hợp chất tự nhiên có trong mướp đắng có thể giúp tiêu diệt một số tế bào ung thư hoặc ngăn chúng phát triển và lây lan. Tuy nhiên, phần lớn nghiên cứu đã được thực hiện trên động vật gặm nhấm và các tế bào ung thư riêng lẻ.
- Hỗ trợ sức khỏe tim mạch: Bệnh tim là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim, bao gồm tiểu đường, thừa cân - béo phì, tăng huyết áp, cholesterol cao.
Một số nghiên cứu trên động vật cho thấy mướp đắng có thể làm giảm mức cholesterol, hỗ trợ sức khỏe tim mạch nói chung.
Nghiên cứu trên người cho thấy, việc sử dụng chiết xuất mướp đắng hòa tan trong nước làm giảm đáng kể mức LDL hoặc cholesterol "xấu", so với giả dược.
- Kháng khuẩn: Ngoài tác dụng chống viêm, chống oxy hóa, hỗ trợ chức năng miễn dịch, mướp đắng còn được chứng minh là có đặc tính kháng khuẩn, kháng virus. Tinh dầu mướp đắng đã được chứng minh là có khả năng chống lại Staphylococcus aureus (S. aureus) và các vi khuẩn khác như E. coli.
- Hỗ trợ làn da khỏe mạnh: Hàm lượng chất chống oxy hóa cao trong mướp đắng giúp chống lại các tổn thương do gốc tự do, làm chậm các dấu hiệu lão hóa, giúp làn da khỏe mạnh và đẹp hơn.
Một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, mướp đắng có thể hữu ích trong việc ngăn ngừa mụn trứng cá. Tuy nhiên, cần lưu ý, mướp đắng không thể thay thế bất kỳ loại thuốc nào mà bác sĩ kê dùng. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được khuyến nghị về chế độ ăn uống phù hợp với cá nhân.
2. Cách chế biến mướp đắng
Mướp đắng được thu hoạch khi còn non, đó là lý do tại sao chúng có màu xanh thẫm. Khi chín chúng chuyển sang màu cam nhạt, nhưng cũng mất đi nhiều giá trị dinh dưỡng tại thời điểm này.
Mướp đắng được chế biến bằng cách hấp, luộc, xào, om, ngâm, nhồi hoặc cà ri... để chế biến nhiều món ăn bổ dưỡng và ngon miệng.
Dưới đây là một số công thức chế biến mướp đắng:
· Mướp đắng xào thịt lợn.
· Làm salad tươi với xoài, cà chua và mướp đắng nướng.
· Canh nhồi thịt với mướp đắng.
· Nấu mướp đắng với tôm cùng nước cốt dừa và gia vị.
· Nước ép hoặc sinh tố mướp đắng…
