Thiếu vi chất dinh dưỡng và giải pháp phòng thiếu vi chất dinh dưỡng

Thứ ba - 02/06/2020 10:30

Vi chất dinh dưỡng là gì và vai trò của vi chất dinh dưỡng đối với cơ thể như thế nào?

Vi chất dinh dưỡng bao gồm là các vitamin và chất khoáng nói chung. Còn protein, chất béo và carbohydrate được gọi là chất dinh dưỡng đa lượng. Vi chất dinh dưỡng nhỏ hơn so với các chất dinh dưỡng đa lượng, nhưng lại có vai trò rất quan trọng và cần thiết đối với cơ thể con người. Việc sử dụng đủ cả về số lượng và chất lượng vitamin và chất khoáng là chìa khóa "vàng" cho cơ thể khỏe mạnh, thậm chí còn có thể giúp miễn dịch chống lại bệnh tật. Một số vitamin và chất khoáng có thể hoạt động như chất chống oxy hóa, ngăn chặn quá trình lão hóa, giúp phục hồi tế bào và các mô tổn thương nhanh hơn. Đồng thời, vi chất dinh dưỡng cũng là thành phần chủ yếu để tạo ra các hormone, dịch tiêu hóa, tham gia vào quá trình chuyển hóa, bài tiết và nhiều cơ chế hoạt động của cơ thể. Từ đó giúp cho các quá trình tăng trưởng, phát triển toàn diện của cơ thể người cả về thể chất và trí tuệ.
Theo thống kê, có khoảng 90 các vi chất dinh dưỡng khác nhau cần thiết cho cơ thể, bao gồm:
- Các vitamin tan trong nước như nhóm B, C.
- Các vitamin tan trong dầu như: A, D, E, K.

- Các chất khoáng sắt, kẽm, i-ốt, đồng, mangan, magiê, crôm, coban, selen,... nhưng quan trọng nhất và thường hay bị thiếu nhất là vitamin A, sắt, i-ốt.

Thiếu vi chất dinh dưỡng ảnh hưởng đến sức khỏe như thế nào?

Cơ thể chúng ta không thể tự sản xuất vitamin và chất khoáng. Vì vậy, nếu không được cung cấp đủ vitamin và chất khoáng cho cơ thể sẽ dẫn đến thiếu vi chất dinh dưỡng. Thiếu vi chất dinh dưỡng có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng cho cơ thể, đặc biệt là ở trẻ em và phụ nữ mang thai. Bởi vi chất dinh dưỡng có vai trò rất quan trọng và tham gia vào hầu hết các hoạt động trong cơ thể như:
- Vitamin A: có vai trò trong quá trình phát triển xương, giúp sáng mắt, tăng cường hệ thống miễn dịch, giúp chống lại các bệnh nhiễm trùng. Thiếu vitamin A sẽ gây quáng gà, khô mắt, loét giác mạc gây mù lòa, chậm tăng trưởng, dễ mắc bệnh nhiễm trùng như: Viêm đường hô hấp, tiêu chảy, nhiễm trùng da,... Người bị thiếu vitamin A khi mắc các bệnh khác thì khả năng hồi phục thường kém, thậm chí còn có thể làm nặng hơn tình trạng bệnh.

- I-ốt: là chất khoáng mà cơ thể chúng ta chỉ cần một lượng rất nhỏ, nhưng lại vô cùng quan trọng, cần thiết cho sự phát triển của cơ thể và sự tổng hợp hormone tuyến giáp để duy trì thân nhiệt, phát triển xương, quá trình phát triển của não và hệ thần kinh trong thời kỳ bào thai. Thiếu i-ốt sẽ dẫn đến thiếu hormone tuyến giáp và gây ra nhiều rối loạn khác nhau, khiến trẻ chậm phát triển trí tuệ, gây bướu cổ, kém thông minh, nói ngọng, nghễnh ngãng... Trường hợp nặng, trẻ có thể bị đần độn, liệt cứng hai chân. Phụ nữ thời kỳ mang thai bị thiếu i-ốt có thể bị sảy thai tự nhiên, thai chết lưu, đẻ non, trẻ sinh ra có thể bị đần độn vì tổn thương não vĩnh viễn.

- Sắt: cũng là chất khoáng quan trọng tham gia vào quá trình tạo máu và một phần cấu trúc của bộ não. Thiếu sắt sẽ dẫn đến thiếu máu do thiếu sắt làm giảm phát triển thể chất, trí tuệ, sức đề kháng suy giảm, tăng nguy cơ mắc bệnh nhiễm trùng, giảm khả năng hoạt động thể lực.
- Kẽm: có tác dụng làm tăng hấp thu, tổng hợp chất đạm, tạo cảm giác ngon miệng, nâng cao khả năng miễn dịch, giúp trẻ tăng trưởng chiều cao. Thiếu kẽm sẽ làm cho trẻ bị biếng ăn, dễ bị nhiễm trùng.
- Vitamin D và canxi: Có vai trò quan trọng trong quá trình hình thành, phát triển xương và răng. Thiếu vitamin D và canxi trẻ sẽ có biểu hiện chậm mọc răng, ngủ không ngon, hay vặn mình, giật mình, ra nhiều mồ hôi trộm, nhất là mồ hôi đầu, lâu ngày sẽ dẫn đến suy dinh dưỡng.

- Vitamin C: có tác dụng giúp cho cơ thể chống oxy hóa rất tốt, nó tham gia vào nhiều hoạt động sống quan trọng của cơ thể như quá trình hình thành collagen, kích thích ruột non hấp thụ sắt. Nếu thiếu vitamin C sẽ dẫn đến hiện tượng sưng nướu răng, dễ chảy máu, dễ mắc bệnh, trẻ mệt mỏi khi hoạt động.
- Vitamin nhóm B: Tham gia vào quá trình chuyển hóa năng lượng, tạo máu và hỗ trợ hệ thần kinh khỏe mạnh. Thiếu vitamin nhóm B sẽ khiến trẻ bị phù, da tay chân nóng, rối loạn tiêu hóa, chán ăn, tinh thần không phấn chấn.

Chúng ta phải làm gì để phòng thiếu vi chất dinh dưỡng:

1. Cần ăn đa dạng, phối hợp nhiều loại thực phẩm; Ưu tiên lựa chọn các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng có nguồn gốc động thực vật.
* Nguồn thực vật:
- Beta-caroten (tiền chất của Vitamin A): có nhiều trong rau, quả có màu vàng, đỏ như (cà rốt, cà chua, bí đỏ, cam, xoài, đu đủ, dưa hấu…) và các loại rau có lá xanh sẫm như (rau muống, rau ngót, rau dền, cải bó xôi, xúp lơ xanh…).
- Sắt và vitamin C: cũng có trong các loại rau màu xanh sẫm. Hàm lượng vitamin C cao sẽ giúp cho việc hấp thu sắt tốt hơn. Ngoài ra các loại quả giàu vitamin C giúp nâng cao sức đề kháng và cung cấp nước cho cơ thể như bưởi, táo, lê…

- Vitamin nhóm B: có nhiều trong gạo lứt, các loại đậu, rau lá xanh thẫm, chuối…
- Kẽm: có trong đậu nành, củ cải, đậu Hà Lan và các hạt có dầu (hạnh nhân, hạt điều, đậu phộng...). Đậu xanh nảy mầm cũng có nhiều kẽm và dễ hấp thu.

- I-ốt: có trong các loại thực phẩm nguồn thực vật như: tảo bẹ, tảo tía (khô), rau chân vịt, rau cần, cải thảo, cải xà lách xoong, khoai tây…

* Nguồn động vật:

- Vitamin A: có nhiều trong các loại gan động vật, lòng đỏ trứng và thịt...
- Vitamin nhóm B: có nhiều trong thịt gà, sữa, pho mát…
- Canxi: có nhiều trong tôm, cua, trai, ốc…
- Vitamin D: có trong dầu cá, trứng, gan…. Tuy nhiên, vitamin D được cung cấp chủ yếu qua việc tiếp xúc với ánh nắng.
- Sắt: có nhiều trong gan, các loại thịt cá có màu đỏ như thịt bò, thịt heo, cá ngừ…
- Kẽm: có nhiều trong tôm tép, cá, lươn, hàu, sò, gan heo, sữa, thịt bò, lòng đỏ trứng gà…
- I-ốt: có trong các loại thực phẩm nguồn động vật như: cá biển, cua biển, trứng gà.... Chúng ta cũng cần biết rằng trong 100g muối biển tự nhiên có chứa 2mcg i-ốt; 100g muối ăn có chứa 7600mcg i-ốt; 100g nước mắm có chứa 950mcg i-ốt.

- Ngoài ra cần tăng cường sử dụng các loại thực phẩm có bổ sung vi chất dinh dưỡng. Ở Việt Nam hiện nay đã có nhiều loại thực phẩm được tăng cường vi chất dinh dưỡng sẵn có trên thị trường như: muối hoặc hạt nêm trộn i-ốt, nước mắm tăng cường sắt, bánh quy bổ sung sắt-kẽm (sản phẩm của Viện Dinh dưỡng)…

2. Cho trẻ bú sớm trong vòng 1 giờ đầu sau sinh. Nuôi trẻ hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu; cho bé bú đến 24 tháng hoặc lâu hơn.
3. Sử dụng các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng cho bữa ăn bổ sung cho của trẻ. Thêm mỡ hoặc dầu để tăng hấp thu vitamin A, vitamin D.
4. Cho trẻ em trong độ tuổi uống vitamin A liều cao 2 lần/năm, bà mẹ sau sinh trong vòng một tháng uống một liều vitamin A.

5. Trẻ từ 24 đến 60 tháng tuổi uống thuổi tẩy giun 02 lần/năm. Thực hiện vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân,vệ sinh môi trường để phòng chống nhiễm giun.
6. Phụ nữ tuổi sinh đẻ và phụ nữ mang thai cần uống viên Sắt/axit folic hoặc viên đa vi chất theo hướng dẫn.
Trên đây, là nhiều giải pháp để cải thiện tình trạng thiếu vi chất dinh dưỡng. Tuy nhiên, giải pháp lâu dài và cơ bản nhất có tính bền vững cao là cải thiện chất lượng bữa ăn của người dân, sao cho khẩu phần ăn của mọi người được cung cấp đầy đủ và cân đối nhu cầu về mặt dinh dưỡng. Trong đó, ưu tiên lựa chọn các thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng có nguồn gốc động thực vật đưa vào bữa ăn hàng ngày để bổ sung vi chất dinh dưỡng một cách có hiệu quả.

Nguồn tin: Khoa Dinh Dưỡng (CDC)